Uniwersytet Gdański z dumą ogłasza rozpoczęcie nowego 5-letniego (2025-2030), innowacyjnego projektu badawczego, który ma na celu walkę z uzależnieniami oraz poprawę jakości życia osób z zaburzeniami wynikającymi z używania substancji (substance use disorder; SUD). Projekt nosi nazwę FIGHTING ADDICTIONS, IMPROVING LIVES: COMPREHENSIVE DRUG REHABILITATION WITH MUSIC (FALCO) i jest finansowany w ramach międzynarodowego programu badawczego HORYZONT (uzyskane finansowanie 9 MLN EUR).
Problematyka Uzależnień
Dostępność i używanie substancji utrzymują się na bardzo wysokim poziomie, a zaburzenia wynikające z używania substancji stanowią poważny problem zdrowotny na całym świecie. W skali globalnej, najczęściej używaną substancją jest alkohol, a kolejno substancje narkotyczne. W Unii Europejskiej liczba osób około 83,4 mln, czyli 29% wszystkich dorosłych, kiedykolwiek używało niedozwolonych środków odurzających. Europejski raport narkotykowy wskazuje, że ponad 22 mln dorosłych Europejczyków zgłosiło używanie konopii indyjskich w ciągu ostatniego roku, 3,5 mln – kokainę, 2,6 mln – MDMA (ekstazy), 1 mln heroinę lub inny opiod. Wzorzec używania substancji sprawia, że SUD często wiąże się z współwystępowaniem innych chorób, w tym zaburzeń psychicznych oraz chorób zakaźnych i niezakaźnych. Oprócz zdrowotnych konsekwencji, uzależnienia mają także ogromny negatywny wpływ na życie społeczne i gospodarcze, często prowadząc do ubóstwa i przestępczości. Dlatego też istnieje pilna potrzeba znalezienia skutecznych metod wspierania osób z SUD.
Innowacyjne Podejście FALCO
FALCO stawia sobie za cel zmniejszenie indywidualnego i społecznego obciążenia chorobowego związanego z SUD oraz ich współwystępującymi zaburzeniami psychicznymi (np. depresja, lęk) i następstwami społecznymi. Główną innowacją projektu jest wykorzystanie muzyki w procesie leczenia uzależnień, która angażuje układ nagrody w mózgu podobnie jak inne substancje. Dopamina jest kluczowa dla narkotyków i muzyki. Jednak uzależnienie od substancji prowadzi do osłabionej reakcji w regionach nagrody, której nie obserwuje się w przypadku muzyki.
Muzykę można wykorzystywać w zdrowy lub niezdrowy sposób. Ten innowacyjny projekt w wyjątkowy sposób łączy różne podejścia i perspektywy, aby określić, w jaki sposób zajęcia muzyczne mogą poprawić rehabilitację narkotykową w Europie. Badania kliniczne oraz prace z zakresu neuronauki pokazują, że muzyka może mieć korzystny wpływ na osoby z SUD (np. zmniejsza głód, zwiększa motywację do zmiany, a także poprawia krótkoterminowe wyniki dotyczące zdrowia psychicznego). Projekt FALCO zakłada, że zarówno aktywne tworzenie muzyki, jak i jej słuchanie, pod opieką wykwalifikowanego terapeuty, mogą wspierać osoby z SUD w ich procesie zdrowienia, pomagając im osiągnąć długoterminowe cele. Muzykoterapia może być opłacalną, niedrogą, innowacją, wspierającą zrównoważony rozwój formą wsparcia, która ze względu na swoją międzykulturową adaptowalność, może mieć duży potencjał dla grup takich jak uchodźcy i migranci.
Przełomowe Badanie Kliniczne
Projekt FALCO jest zaplanowany jako wieloośrodkowe, randomizowane badanie kliniczne (RCT) z trzema równoległymi grupami, w którym 600 uczestników zostanie losowo przydzielonych do jednej z grup: (1) aktywne tworzenie muzyki (an active music group, AMG); (2) słuchanie muzyki (a music listening group, MLG) oraz (3) tradycyjne metody leczenia. Projekt będzie prowadzony w dziewięciu miastach w siedmiu krajach europejskich, w tym w Polsce, we współpracy z Wojewódzkim Ośrodkiem Terapii Uzależnień (WOTU) w Gdańsku. Badanie obejmie szeroką grupę uczestników o różnorodnym tle społecznym, kulturowym i demograficznym. Pacjenci od 18 roku życia z SUD (zażywanie takich substancji jak alkohol, narkotyki, leki, w tym używanie wielu substancji, ale nie wyłącznie uzależnienie od nikotyny) będą uczestniczyć w sesjach terapii muzycznej raz w tygodniu przez co najmniej rok, a terapia będzie kontynuowana także po ich powrocie do leczenia ambulatoryjnego, jeśli zostaną ponownie przyjęci na leczenie stacjonarne.
Muzyka w Celu Poprawy Zdrowia
Terapia muzyczna prowadzona będzie w grupach przez wykwalifikowanych terapeutów muzycznych, a jej celem będzie pomoc uczestnikom w odnalezieniu sensu i celu w życiu, budowaniu poczucia osiągnięć oraz motywacji do zmiany zachowań i zapobiegania nawrotom. Sesje aktywnej muzykoterapii (grupa AMG) będą obejmowały wspólne tworzenie muzyki, np. granie w zespole, co stworzy okazje do udziału w życiu kulturalnym i integracji z innymi osobami, które również dążą do wyjścia z uzależnienia. W przypadku receptywnej muzykoterapii (grupa MLG), uczestnicy będą mieli możliwość dzielenia się swoją ulubioną muzyką lub słuchania utworów przyniesionych przez terapeutę, z możliwością dyskusji na temat tekstów lub innych aspektów muzyki.
Oczekiwane Wyniki
Projekt FALCO skoncentruje się na ocenie długoterminowych wyników klinicznych ocenianych po roku terapii, takich jak nasilenie uzależnienia (główna zmienna), zdrowienie osobiste, nasilenie używania substancji, jakość życia, poziom depresji, rezygnacja z terapii oraz zatrudnienie, hospitalizacja, rejestr karny, przeżycie i zdarzenia niepożądane. Ponadto badane będą krótkoterminowe efekty, takie jak motywacja do zmiany i poziom głodu narkotykowego
Związek między pacjentami z SUD a muzyką jest złożony. Określone utwory muzyczne mogą być powiązane z pamięcią doświadczeń narkotykowych. Muzyka może stać się uzależniająca, zastępując głód substancji podobnym „głodem muzyki”, ale nie z tymi samymi negatywnymi konsekwencjami. Dlatego w ramach projektu został przygotowany podprojekt, w którym aktywność mózgu podczas interwencji będzie mierzona funkcjonalnym obrazowaniem metodą rezonansu magnetycznego (fMRI).
Projekt FALCO to krok naprzód w walce z uzależnieniami, oferujący nowe nadzieje i możliwości dla tysięcy ludzi w całej Europie. Jest to innowacyjne podejście, które może zrewolucjonizować sposób, w jaki postrzegamy i leczymy uzależnienia, pokazując, że muzyka może być kluczem do poprawy jakości życia i zdrowia psychicznego osób zmagających się z SUD.
dr hab. Łucja Bieleninik, prof. UG (fot. Kamila Stańczak/UG).
Dzięki doskonale dobranemu zespołowi projektowemu oraz uzyskanemu dofinansowaniu w wysokości 9 MLN EUR, z czego 447 325 EUR przypada dla UG i WOTU, gdzie projekt będzie realizowany, jesteśmy gotowi wdrożyć nasze plany. Projektem po stronie UG kieruje dr hab. Łucja Bieleninik, prof. UG z Instytutu Psychologii Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego.
Serdecznie zapraszamy do śledzenia postępów projektu!